a. Deskripsi Masalah
Biasanya, ketika ada seseorang yang hendak berangkat menunaikan ibadah haji ke tanah suci, tokoh masyarakat atau seorang kiai berpesan: “Jika tidak ingin wudhu batal ketika tawaf sebab persentuhan laki-laki dan perempuan di Baitullah. Hendaklah kamu mengikuti wudhu versi mazhab Maliki saja. Mazhab Maliki mengatakan wudhu tidak batal sebab persentuhan kulit antara lelaki dan perempuan bukan mahram”
b. Pertanyaan
- Bagaimana hukum pindah mazhab dalam konteks di atas, padahal dia tidak mengetahui caranya?
- Apakah boleh orang tadi berniat mengikuti kiainya?
c. Jawaban
- Kalau yang dimaksudkan adalah sebagaimana kasus dalam pertanyaan, maka apabila sudah berkeyakinan sah dan pada kenyataannya sesuai dengan praktik yang terdapat dalam mazhab yang dipindahi, tentu hukum ibadahnya sah. Tapi kalau tidak demikian, maka hukumnya tidak sah.
- Boleh dan sah, asalkan realita dan praktiknya sesuai dengan ketentuan-ketentuan dalam mazhab yang dipindahi (diikuti).
d. Rujukan
وَيَأثَمُ غَيْرُ المُجْتَهِدِ بِتَرْكِ التَّقْلِيْدِ. نَعَمْ، إنْ وَافَقَ مَذْهَبًا مُعْتَبَرًا، قَالَ جَمْعٌ: تَصِحُّ عِبَادَتُهُ وَمُعَامَلَتُهُ مُطْلَقًا-إلى أنْ قال-وَقَالَ الشَّرِيْفُ العَلاَّمَةُ عَبْدُ الرَّحْمَن بنُ عَبْدُ اللهِ بَافَقِيْه: وَيَظْهَرُ مِنْ عَمَلِ وَكَلاَمِ الأَئِمَّةِ، أنَّ العَامِي حَيْثُ عَمِلَ مُعْتَقِدًا أنَّهُ حُكْمٌ شَرْعِيٌّ وَوَافَقَ مَذْهَبًا مُعْتَبَرًا وَإنْ لَمْ يَعْرِفْ عَيْنَ قَائِلِهِ مَالَمْ يَكُنْ مُقَلِّدًا لِغَيْرِهِ تَقْلِيْدًا صَحِيْحًا اهـ. قُلْتُ: وَنَقَلَ الجَلاَلُ السُّيُوطِيُّ عَن جَمَاعَةٍ كَثِيْرَةٍ مِن العُلَمَاءِ أَنَّهُمْ كَانُوا يُفْتُونَ النَّاسَ بِالمَذْهَبِ الأرْبَعَةِ لاَسِيَّمَا العَوَامَ الَّذِيْنَ لاَ يَتَقَيَّدُونَ بِمَذْهَبٍ لاَ يَعْرِفُونَ قَوَاعِدَهُ وَلاَ نُصُوصَهُ وَيَقُولُونَ حَيْثُ وَافَقَ فِعْلُ هَؤُلاَءِ قَوْلَ عَالِمٍ، فَلاَ بَأْسَ بِهِ. اهـ (بغية المستر شدين، 10). (خَاتِمَةٌ) أيْ فيِ حُكْمِ العَمَلِ بِغَيْرِ تَقْلِيدٍ-إلى أنْ قال-وَلَعَلَّ الشَّارِحَ قَدَّمَهُ المُنَاسَبَةَ الخِلاَفِ فيِ الجَمْعِ بِالمَرَضِ الا أنه حُذِفَ مِنْ عِبَارَةِ شَيْخِهِ مَا هُوَ صَرِيْحٌ فيِ جَوَازِ التَّقْلِيْدِ بَعْدَ الفِعْلِ كَمَا فيِ سم، وَقَالَ السَيِّدُ عُمَرُ فيِ الحَاشِيَةِ نَقْلاً عَن فَتَاوَى ابنِ زِيَادٍ أنَّ العَامَ اِذَا وَافَقَ فِعْلُهُ مَذْهَبَ إمَامٍ يَصِحُّ تَقْلِيْدُهُ صَحَّ فِعْلُهُ وَإنْ لَمْ يُقَلِّدْهُ تَوْسِعَةً عَلىَ عِبَادِ اللهِ تَعَالَى وَإنْ قَالُوا إنَّ قَوْلَهُمْ فيِ الفُرُوعِ الإجْتِهَادِيَّةِ لاَ يُعَاقَبُ عَلَيْهَا مُقَيَّدٌ بِصُورَةِ العَجْزِ عَن التَّعْلِيْمِ. اهـ (ترشيح المستفيدين، 135).